به گزارش “خط شمال” دکتر حسن خدادی عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران می‌گوید: این موضوع یعنی دیدار مستقیم با مردم و شنیدن سخن آنان از اصول حکمرانی حکومت شیعی است و نمونه بارز تاکید بر ارتباط مستقیم با مردم را بایستی در نامه شماره 53 نهج‌البلاغه جست‌وجو کرد که در آن امیرالمؤمنین حضرت علی علیه‌السلام در نامه‌ای به مالک اشتر به موضوع ضرورت سرکشی و حضور زمامداران و کارگزاران نظام در بین مردم و شنیدن سخنان و انتظارات مردم و تلاش برای حل مشکلات مردم به‌عنوان شاخص مدیریت اسلامی و انقلابی پرداخته‌شده است. به‌خصوص آنجا که می‌فرمایند: زمامدار نباید خود را از مردم دور نگهدارد زیرا که اختفاى زمامدار از مردم جامعه موجب نوعى کم اطلاعى از امور مى‌شود.
بنابراین سفرهای استانی به‌عنوان یک پدیده مهم در عرصه سیاسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان پرچم‌دار حکومت دینی و علوی از جایگاه مهمی برخوردار است و مقام معظم رهبری نیز در این خصوص با رویکرد عدالت جغرافیایی به اهمیت سفرهای استانی توجه داشته و می‌فرمایند:«نگاه و عواطف و همت مسوولین باید میان همه‌ی شهرهای کشور تقسیم شود.
این‌جور نباشد که یک شهری، یک منطقه‌ای که دوردست است، از شعاع همت و تصمیم مسوولین دور بماند؛ نه، دور و نزدیک ندارد. امروز در این کشور شهرهایی و مناطق دوردست و کوچکی موفق می‌شوند که مسوولان کشور را، یعنی رییس‌جمهور را، دولت را، وزرا را از نزدیک ببینند، به آن‌ها نامه بدهند یا حرف بزنند و از زبان آن‌ها و حنجره‌ی آن‌ها مستقیماً سخن بشنوند که در روزگارهای گذشته در طول تاریخ، امید این را نداشتند که حتی یک مدیر درجه‌ی سه به آن‌ها سرکشی کند»(بیانات در دیدار مردم ابرکوه ۱۵/۱۰/۱۳۸۶).
بنابراین دیدار مستقیم شخص رییس‌جمهور و سایر دولت‌مردان با مردم، حضور در بین آن‌ها، شنیدن مسایلی که مدیران محلی و پایین‌دست نسبت به آن منطقه و محل بیان می‌کنند و مشاهده و بررسی مسایل و مشکلات کشور از زاویه نگاه مردم، به مدیران عالی کشور و شخص رییس‌جمهور کمک می‌کند که بتوانند مسایل را درست درک کرده و راه‌حل‌های درست هم برای آن در نظر بگیرند. این روند سبب خواهد شد که فرایندهای حاکم بر سیستم اداری و سازمانی تأثیر جدی خود را بر حل مسایل کشور بگذارد.
با توجه به اهمیت این موضوع هست که در چند دولت اخیر نیز سفرهای استانی از برنامه‌های مهم و مورد علاقه روسای جمهور بوده است. البته با وجود این‌که دولت‌های قبلی نیز سفرهای استانی را کمابیش در دستور کار داشته‌اند، اما سفرهای دولت سیزدهم از حیث رویکردی، نظم، محتوا، شکل، اهداف، برنامه‌ریزی، سرعت، دقت و ارتباط مستقیم با مردم با سفرهای استانی پیشین به‌رغم شباهت‌هایی که با آن‌ها دارد تفاوت معناداری مشاهده می‌شود.
دولت سیزدهم در یک سال اخیر سعی داشته است از طریق همین سفرهای استانی در کنار مردم باشد تا مشکلات آنان را حل‌وفصل نماید. این دولت اهتمام ویژه‌ای به دقیق و سنجیده بودن مصوبات سفرهای استانی داشته و با روحیه جهادی و انقلابی تلاش کرده است تا این سفرها با ویژگی‌های منحصر به فرد « کم‌هزینه‌تر از قبل»، « اجتناب از تشریفات و نمایشی بودن»، «سفر به روستاها و شهرستان‌های پرمشکل هر استان»، «دوری از شعارزدگی»، «دیدار چهره به چهره با مردم»، «سرعت سفر»، «با برنامه بودن»، «تلاش برای هماهنگی و به میدان آوردن نمایندگان مردم در هر استان» و… در کوتاه‌ترین زمان ممکن متناسب با اهداف مشخص شده به سرانجام برساند.
بنابراین این دولت در بازه زمانی کمتر از یک سال ۳۱ سفر استانی و ۹ سفر موضوعی را انجام داده است و با تمام ظرفیت کارشناسی وارد کارزار شده است و شواهد و قرائن چنین بر می‌آید که دولت بر اجرایی شدن همه مصوبات و پیشگیری از ناامیدی و بی‌اعتمادی مردم اهتمام جدی دارد. در این پژوهش به موضوع ویژگی‌های بارز این سفرها و ضرورت‌های سفرهای آینده در دور دوم پرداخته خواهد شد.
ویژگی‌های بارز سفرهای استانی دولت سیزدهم
آیت‌الله سید ابراهیم رییسی پس از آن‌که در 14 مرداد ردای ریاست جمهوری را بر تن کرد، در همان مراسم تحلیف پس از ادای سوگند، گفت: مردم می‌خواهند که با رفع تنگناها و معیشت؛ سفره آن‌ها را بهبود ببخشیم و نشاط ملی و شور اجتماعی را در جامعه بگسترانیم. دولت برخاسته از اراده ملت، برای تأمین منافع مردم و اجرای عدالت، خواهد ایستاد و در این مسیر، خستگی‌ناپذیر، به پیش خواهد رفت.( خبرگزاری برنا)
آیت‌الله رییسی نشان داد که اجرای عدالت نیازمند حضور میدانی است و در همین راستا هم سال اول دولت خود را به سفرهای استانی اختصاص داده است. دولت سیزدهم از آغاز کار خود تاکنون تمامی استان‌ها را از نزدیک بازدید کرده و در جریان مشکلات آن‌ها قرارگرفته است و با رصد دقیق مشکلات استان‌ها، بی‌وقفه سعی کرده تا در راستای ایجاد یک زندگی پر از نشاط برای مردم گام بردارند.
در تمامی سفرهای استانی آیت‌الله رییسی، جمع کثیری از مردم به استقبال رییس‌جمهور می‌روند به این امید که حرف خود را به گوش عالی‌ترین مقام اجرایی کشور برسانند و چاره‌ای برای مشکلات‌شان اندیشیده شود. «روحیه امید به مردم بازگشته است، رابطه بین دولت و مردم نزدیک‌تر شده و مردم، رییس‌جمهور را در کنار خود می‌بینند و همین دلگرم‌کننده است» این تنها بخشی از جملات مردم استان‌هایی است که رییس‌جمهور به آنجا سفرکرده است. مردم با دیدن رییس‌جمهور و اعضای دولت از مشکلات خود می‌گویند و اعضای دولت هم پای سفره درد و دل مردم می‌نشینند.( خبرگزاری برنا)
بر اساس گزارش‌های موجود در یک بازه زمانی کمتر از یک سال رییس‌جمهور ٣١ سفر استانی و ۹ سفر موضوعی به داخل کشور داشت و در مجموع بیش از ٩٠٠ مصوبه در برداشته است که حدود پنج هزار و سی طرح عمرانی که عمدتاً نیمه‌تمام هستند در برمی‌گیرد بیش از ۹۸ درصد مصوبات یا اجرا شده یا در دست اجرا و پیگیری هستند. هم‌چنین بیشترین طرح‌ها مربوط به حوزه‌های زیربنایی با ۱۵۷۸و حوزه آموزش و فرهنگ با ۱۱۰۱طرح می‌باشد. با مرور اجمالی این سفرها در اینفوگرافی زیر به شاخص‌ها و ویژگی‌های برجسته این سفرها اشاره می‌شود.
1- اهتمام به محروم‌ترین مناطق: از نخستین سفر استانی دولت که به استان چالش برانگیز خوزستان صورت گرفت و سفر بعدی آن که به شرق کشور یعنی سیستان و بلوچستان سفر کردند و روندها و فرایندهای سفرهای استانی در 31 استان نشان دهنده این بود که دولت سیزدهم اولویت اصلی و اساسی‌اش رسیدگی به محروم‌ترین مناطق و دورترین مردمانی است که از کمترین امکانات برخوردار هستند.
2- رکوردشکنی در سفرهای استانی: انجام 31 سفر استانی ظرف 12 ماه هم یک رکورد محسوب می‌شود و هم نشان می‌دهد که دولت در وعده‌ای که برای رسیدگی به مناطق مختلف کشور داده ثابت‌قدم است. رکوردی که طی یک سال توسط دولت سیزدهم ثبت می‌شود تاکنون توسط هیچ دولتی به دست نیامده است حتی در دولت احمدی‌نژاد با آن حجم سفرهای استانی، طی دو سال رییس‌جمهور وقت به‌تمامی 31 استان سفرکرده است.
3- اجتناب از میتینگ‌های سیاسی: برخلاف سفرهای سایر دولت‌ها که به حالت تجمعی و سخنرانی بود، در این سفرها این رییس‌جمهور است که به دیدار مردم می‌رود و از این بابت نوع ارزیابی و نظارت میدانی به‌صورت دقیق صورت می‌گیرد و ارتباط چهره به چهره اتفاق می‌افتد. در واقع سفرهای استانی به‌صورت واقعی و میدانی انجام می‌شود.
4 – برنامه‌ریزی مناسب و منضبط: سفرهای استانی دولت سیزدهم دارای مراحل مختلفی است ابتدا جلسات و مصوباتی برای این جلسات تعیین می‌شود و بعد از حضور مدیران بومی در مرکز و سپس احصاء امور مربوط به مناطق موردنظر سفرها آغاز می‌شود و تیم‌های مختلف اقتصادی و عمرانی و اجرایی به مناطق مورد هدف هدایت می‌شوند. در مرحله بعد است که سفرهای استانی اتفاق می‌افتد و رییس‌جمهور به بازدید از مناطق مختلف و ارزیابی اقدامات می‌پردازد.
5- بهره‌مندی از وقت‌های اضافه و روزهای تعطیل: دولت برای انجام سفرهای استانی از وقت‌های اضافه استفاده می‌کند و این موضوع نه مانعی در اقدامات هفتگی دولت ایجاد می‌کند و نه اختلالی در کار استان‌ها موجب می‌شود.
6- دولت مردمی و مردم مدار: یکی از وجوه اصلی مردمی بودن دولت ارتباط مستقیم رییس‌جمهور با مردم است. برخلاف گذشته، رییس‌جمهور در سفرهای استانی به‌صورت چهره به چهره و مستقیم و بدون واسطه‌های رسانه‌ای و مدیران و دست‌اندرکاران به استقبال مردم می‌رفتند و از این طریق پایه‌های مردمی بودن دولت را تقویت نمودند.
7- پاسخگویی نسبت به عملکرد دولت: با وجود این‌که رسانه و خبرگزاری‌های وابسته به دولت وظیفه اصلی پاسخگویی عملکردها را دارند اما شخص رییس‌جمهوری سعی داشته تا از طریق ارتباط مستقیم با مردم ضمن پذیرش و شنیدن سؤالات و شبهات آن‌ها پاسخ‌گوی نقدها و پرسش‌های متعدد مردم در حوزه‌های عملکردی باشد.
8- استقبال از پیگیری اصحاب رسانه: آیت‌الله رییسی در سفرهای استانی به رسانه‌ها نیز نگاه ویژه‌ای دارد و مأموریت خاصی به آن‌ها برای پیگیری و به سرانجام رسیدن مصوبات استانی می‌دهد. هم‌چنین مجلس نیز در این راستا به کمک دولت آمده و به بررسی مصوبات استانی و نظارت بر آن در کمیسیون‌های خاص می‌پردازد. رییسی در نشست خبری پایان سفر استانی به کرمان در این رابطه مطرح می‌کند: «اصحاب رسانه با پیگیری روند اجرای مصوبات، دولت را در آبادانی استان‌ها یاری دهند.» با این اوصاف دولتی که مجلس و رسانه‌ها را به‌عنوان ناظر و پیگیر کار خود می‌پذیرد و از آن استقبال می‌کند قطعاً درصدد انجام صحیح امور و گشایش در کار کشور است.
نتیجه گیری:
بررسی و مرور سفرهای استانی در دولت سیزدهم نشان‌دهنده رشد کمی و کیفی این سفرهاست. بیان امتیازات و شاخص‌های این برنامه دولت سیزدهم در قیاس با دولت‌های قبل مورد کنکاش قرار گرفت و بر هیچ تحلیل‌گر منصفی پوشیده نیست که در آینده می‌توان شاهد بازخوردهای بسیار مثبتی از این سفرهای استانی کم‌هزینه و اثربخش باشیم. با این وجود این برنامه قابل‌قبول دولت نیز نیازمند اصلاحاتی است که در دور دوم سفرهای استانی می‌بایست مورد توجه قرار گیرد تا بازخورد بیشتری نیز داشته باشد. البته شخص رییس‌جمهور در آخرین سفر استانی دور اول، اعلام کرد که دور دوم سفرها کاملاً متفاوت خواهد بود. او اظهار داشت: «اولویت‌ها و کارهای فوری را در سفرهای اول دنبال کردیم و ضمن پیگیری مصوبات باید دنبال این باشیم که گام‌های بزرگ‌تری برداریم تا بتوانیم محور پیشرفت و عدالت را برای کشور در برنامه‌ریزی‌ها و برنامه‌ها داشته باشیم.» رییسی درباره برنامه دور دوم سفرها گفته است: «در دور دوم سفرها ضمن پیگیری مصوبات، برنامه‌های مفصلی برای توسعه و پیشرفت استان‌ها طراحی خواهد شد.».
پیشنهادات:
با این وجود برای تحقق اهداف مورد نظر و ثمربخش بودن بیشتر سفرهای استانی، دولت سیزدهم می‌بایست برخی رویه‌های جدید را مدنظر داشته باشند که به‌صورت مختصر به آن‌ها اشاره می‌شود:
- بازه زمانی برای همه مصوبات و طرح‌های استانی مشخص شود. در واقع زمان پایان و انقضای پروژه‌ها باید مشخص شود، پیگیری‌ها به‌صورت مستمر باشد و مرکزی در ریاست جمهوری برای پیگیری مصوبات سفرهای استانی تشکیل شود و هم در استان و هم در کل کشور، این کارها انجام شود.
- همه ارکان دولت ضمن هماهنگی و همدلی باید ملزم به انجام کارها متناسب با شرح وظایف مشخص باشند. بنابراین همه باید به‌موازات یکدیگر حرکت کنند در غیر این صورت به مانند چرخ‌دنده‌های یک ساعت است که اگر هرکدام از این چرخ‌دنده‌ها دچار اختلال شود ماهیت اصلی آن از کار خواهد افتاد.
- در همه استان‌ها نماینده‌های مشخصی برای ارتباط مستقیم با رییس‌جمهور تعیین شود تا بتواند بدون هیچ‌گونه واسطه‌ای فرایندها و روندها محقق شدن طرح‌ها و مصوبات را گزارش دهد.
- طرح‌ها و مصوبات قبلی در اولویت باشد و برای هرگونه طرح و مصوبه جدید ردیف از قبل به‌صورت شفاف، مشخص باشد. بودجه سال در کشور، چارچوب مشخصی دارد و آن‌کسی که به این سفرهای استانی می‌رود منهای این چارچوب بودجه‌ای، هر وعده‌ای بدهد، شدنی نیست مگر این‌که بتواند از بودجه‌ای که در اختیار شخص رییس‌جمهور است (که این هم‌ردیف بودجه‌ای دارد) استفاده کند. اما اگر خارج از اختیار رییس‌جمهور باشد طبیعتا باید به ردیف بودجه توجه کنند و ردیف بودجه‌ای برای آن تخصیص داده شود. یعنی مصوبات سفرهای استانی بدون ردیف بودجه‌ای مشخص، امکان عملیاتی شدن ندارد و در حد شعار و وعده باقی می‌ماند.
