شاه عباس زمانیکه دید نواحی غربی در تصرف عثمانی ها قرار دارد تصمیم گرفت داد و ستد با اروپا شرقی را از طریق دریای مازندران و قفقاز انجام دهد، ضمن اینکه محصولات برنج و ابریشم مازندران را به پایتخت صادر کند، تا آن روزگار راه ابریشم و راه ساسانی مشهور بودند، اما راه سوم ایران به تعبیر نگارنده در دوره شاه عباس صفوی اول رونمایی و احداث شد، ساخت راه که توسط حاکمان محلی کژدار مریض انجام می شد، اینبار تحت نظارت حکومت شاه عباس اول قرار گرفت و به وزیر مازندران میرزا محمدتقی (ساروتقی ) دستور شروع جاده سنگ فرش با 999 کاروانسرا و پل را داد که یکی از هویت های معماری ایرانی و اسلامی محسوب می شوند هرچند مورد بی مهری مدیران ملی و استانی برای اختصاص بودجه کاوش، پژوهش و مرمت هستند و با بی توجهی میراث فرهنگی، بخشی از این بناها رو به نابودی هستند.
پل تاریخی جوارم سوادکوه فقط 10 متر از محور اصلی تهران به شمال در مسیر زیرابِ سوادکوه به شیرگاه ِ سوادکوه شمالی، در جوار 2 پل جدید جوارم قرار دارد، شاید در نگاه اول،افق دید ببیننده معطوف به 2 پل مذکور بتنی مسلح شود و از خود بپرسد چرا پل قدیمی تر که حدود 50 سال قدمت دارد دارای منحنی نیم دایره قوسی شکل هست و پل جدید که فقط 5 سال از ساخت آن می گذرد صاف و بصورت تیر، ستون و پایه هست، یکی با مهندسی قدیم به سبک پل‌های راه آهن و دیگری به شیوه جدید، اگر بازدید کننده فکرش مشغول طراحی و معماری شود با خود اندیشه خواهد کرد کدام یک از این 2 پل مقاوم تر در برابر زلزله و بهتر فشار بار وارده تریلی های سنگین را از عرشه به تیر، ستون، پایه و زمین منتقل می کنند اگر رهگذر از زیرگذر پل جوارم عبور نماید برای وی عیان خواهد بود، اما کافیست از کنار عرشه پل از حاشیه جاده اصلی 10 قدم به سمت مشرق راه کج کند یا از ذیل پل جدید از کناره دره جوارم که از بالادست پارک جنگلی جوارم سرازیر می شود، 10 تا 20 قدم بردارد ، لابه لابه لای بوته های تمشک درختانی روییده گويي که امتداد درختان جنگلی است.
اما ناگاه نگاه‌ها به پلی تاریخی دوخته می شود ، در کمال ناباوری رویش درختان تنومند روی پل و بر بدنه پل شاه عباسی مشاهده می شود ، وقتی به ذیل پل تاریخی مراجعه گردد، یک چشمه پل قابل رؤیت هست که با لاشه های سنگ، ساروچ و گچ آنزمان بنا گردیده، فنداسیون عریض و عمیق پی که قسمتی از آن توسط حفاران و غارتگران آثار باستانی، حفاری گردیده، برآینده نگری 400 سال پیش توسط معماران صفوی اول صحه می گذارد؛ پل چنان اصولی و با دوام احداث گردیده که در برابر سیل، رطوبت منطقه، زلزله، رانش و لغزش، مقاوم بوده است.
پل شاه عباسی اول به سبکی طراحی گردیده که از روی آن 2 درشکه و ارابه از کنار هم عبور کنند.
اما آنچه آدمی را به تعجب وا می دارد، بی توجهی محض مدیران دولتی مرتبط شهرستان، استان و کشور نسبت به این پل شاه عباس صفوی و بعضی از بناهای تاریخی و باستانی دیگر هست که نمونه این بی توجهی ها با آثار فاخر تاریخی در جای جای ایران قابل تعمیم هست.
در کمال تعجب، قدم به قدم اطراف پل شاه عباسی جوارم ، روی پل، فنداسیون پل حتی بدنه پل یه امید یافتن دفینه و گنج مورد زخم بیل، کلنگ، دیلم و پتک قرار گرفته است.
شایعاتی تایید نشده وجود دارد وقتی شاه عباس دستور ساخت پل ها را می داد، دفینه هایی را برای باز سازی قرون آتی نیز با آن مخفی کرده است، همین خیال خام، جویندگان گنج را بلایی برای ابنیه های تاریخی کرد.
از هجوم انسانهای خارپشت نما بگذریم، رویش درختان تنومند را چه گوییم، واقعا وزیر از مدیران کل میراث فرهنگی، استانداران از فرمانداران و مدیران کل میراث فرهنگی، فرمانداران از رؤسای میراث فرهنگی شهرستانها با شنیدن اینگونه اخبار یا رؤیت تصاویر اینچنینی نمی پرسند این چه بی تفاوتی به آثار تاریخی و باستانی و معماری ایرانی و اسلامی هست؟
مگر مرمت یک چشمه پل کنار جاده اصلی تهران شمال ، بیخ گوش مسئولین چقدر هزینه دارد، آیا پیشگیری از رویش درختان بر عرشه و بدنه پل نیاز به بودجه، مجوز و بخشنامه دارد؟ یا نیاز به همایش و سمینار دارد؟ یا مگر قرار بر هورا کشیدن، مصاحبه کردن، احضار فیلمبردار و… هست مبنی بر اینکه کاری بزرگ و نادر انجام گرفت و از رویش درخت بر روی پل تاریخی جوارم جلوگیری بعمل آمد؟!
اینگونه امور کوچک دیگر بهانه نبودن سرمایه گذار ندارد، اینکه دیگر دعوای حقوقی اداره کل راهداری مازندران و میراث فرهنگی استان تهران بر سر مالکیت کاروانسرای گدوک در خط الرأس ورود به سوادکوه نیست. منطقه گدوک و کاروانسرای گدوک به لحاظ معنوی و سیاسی بر اساس اینکه تا 3 دهه پیش جزئی از خاک سوادکوه بود لذا امروز در تعلقات و مالکیت معنوی سوادکوه و به سبب تقسیمات جغرافیایی در محوطه دهستان پشتکوه فیروزکوه جا خوش کرد. همین بهانه کافیست تا کاروانسرای 400 ساله گدوک تبدیل به گاراژ خودروهای دیزلی راهداری شود فارغ از نگاه فرهنگی و از کاوش و مرمت دور شود. بلکه صحبت از یک چشمه پل تاریخی شاه عباسی جوارم سوادکوه هست.
ما می‌نویسم و دردها را می گوییم، به قدرالسهم خویش سعی می کنیم در حد بضاعت راهکار و پیشنهاد در کنار نقد نیز تقدیم کنیم، از سربی کاری هم نمی نویسیم، واهمه ای از اخم این و آن که به نقد منصفانه حساس می شوند نداریم، اما انتظار داریم حداقل پل شاه عباسی جوارم سوادکوه و کاروانسرای گدوک را همانند ابنیه کنگلو مورد نوازش قرار دهند. تا به مانند ابنیه های تاریخی چهلدر ورسک، دولتکده دلکینگه هلی چشمه در بالادست سوادکوه، غار های تاریخی طاق خانه و کیجا کرچال دوآب، غار زنگیان، ساختمان‌های معماری پهلوی اول و دوم راه آهن و خانه مباشرهای شیرگاه، دوآب، شورکچال، قائم شهر، آب معدنی گرابسر شورمست پل سفید و گنداو تنگ دوآب به حال و روز خود رها و فراموش نکنند.
امید داریم استاندار مازندران، فرماندار سوادکوه و مدیرکل میراث فرهنگی مازندران به اینگونه بی توجهی دستگاه‌های متولی پایان دهند. و دستور غیرنمایشی برای اقدام و عمل جهت مرمت را صادر کنند.
