همچنین مشکلات کشت دوم برنج در استانی سرسبز همانند مازندران با چالش‌ها و دغدغه‌های جدی روبه رو است؛ کشت دوم تأثیر مهمی بر اقتصاد کشاورزان و شالیکاران که عمدتاً تک محصولی هستند، دارد؛ هر چند موضوع کم آبی ممنوعیت کشت دوم را در برداشته اما ممنوعیت به حالت دستوری چندان نتیجه بخش نیست.
چند سالی است که کشاورزان مازندرانی و سایر کشاورزان در دیگر نقاط ایران با کم آبی مواجه هستند و مدیریت ناصحیح در مصرف آب و آموزش به کشاورزان شاید از جمله معضل تامین منابع آبی باشد، بنابراین نبود برنامه و آینده‌نگری از مباحث مهمی بوده که مسئولان پیش از این که فاجعه‌ای رخ دهد؛ باید به آن توجه کنند.
حذف کشت دوم بدون راهبرد؛ بی‌تدبیری است
بابک مومنی عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران درخصوص حذف کشت دوم با توجه به خطر جدی منابع آبی در گفت‌وگو با قلم شمال گفت: حذف کشت دوم بدون راهبردی جایگزین؛ ثبات درآمدی را از بین برده و در این صورت ما بیش از پیش شاهد از بین رفتن شالیزارها و دلسرد شدن کشاورزان و روی گردان شدن نسل جوان از این شغل خواهیم شد چراکه درآمد پایدار را برای آن‌ها فراهم نخواهد کرد.
وی با بیان اینکه متوسط مالکیت شالیزارها در مازندران چیزی حدود یک هکتار است و هر هکتار معمولاً نزدیک به ۲۰ میلیون درآمد تولید می‌کند، افزود: اگر اقتصاد کشاورزی را بر پایه تک کشتی بنا گذاریم این درآمد در سال به ماهی کمتر از دو میلیون تومان می‌رسد که قطعاً در آمدی ناپایدار به حساب می‌آید.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران ادامه داد: با در نظر گرفتن منابع آبی ناپایداری که در اختیار داریم که آن هم به دلیل متکی بودن کشاورزی به آب‌های زیرزمینی ایجاد شده و مواجه شدن فصل کشت دوم با کاهش محسوس دما که این امر ابتدا موجب آفت‌های گوناگون و سپس استفاده از سم و کودهای بی‌رویه می‌شود و باید کشت دوم برنج حذف شود چراکه سلامت، محیط زیست و بهداشت منابع آبی زیر زمینی را تهدید می‌کند.
مومنی تصریح کرد: به طور کلی دو نوبت کشت تنها گیاه برنج نمی‌تواند کار درستی باشد چراکه ما در حال بهره‌کشی بی‌رویه از منابع خاک و کاهش حاصلخیزی آن علاوه بر تهدید منابع آبی هستیم.
وی اظهار کرد: بنابراین بهتر است برای کشت دوم سراغ کشت دانه‌های روغنی و گیاهان علوفه‌ای برویم؛ با این کار همچنین می‌توان با برگرداندن ریشه‌های این گیاهان به زمین از آنان به عنوان کود سبز استفاده کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران خاطرنشان کرد: در کنار کشت دانه‌های روغنی و گیاهان علوفه‌ای حتی می‌توان در زمینه کشت کلزا هم وارد شد، تنها تهدیدی که برای کشت کلزا با آن مواجه هستیم ماندابی و قرقابی بودن اراضی بعد از پایان فصل کشت است.
مومنی ادامه داد: اگر ما بتوانیم طرح اصلاحی زیرکشی اراضی را اجرا و زمین‌ها را خشک و همچنین منابع آبی باقی مانده از کشت برنج را ذخیره سازی کنیم؛ می‌توان به راحتی این بستر را فراهم کرد.
وی بخشی از تهدیدهای غذایی کشور را دانه‌های روغنی برشمرد و افزود: اگر بتوان کشت را به سمت کلزا برده و حمایت کنیم؛ مشکل وابسته بودن ۸۵ تا ۹۰ درصدی به خارج را حل خواهیم کرد و این امر نشدنی نیست در واقع می‌توان سالیانه حدود یک میلیون تن کلزا تولید کرد اما چون حمایتی صورت نمی‌گیرد؛ کشاورز این کار انجام نمی‌دهد.
هزینه‌های بالای کارگری کمرشکن است
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران یکی از دلایلی که هزینه‌های بالای کارگری را به کشاورزان تحمیل می‌کند؛ گستردگی عرصه‌های سنتی شالیزاری دانست و گفت: حدود ۲۱۵ هزار هکتار اراضی شالیزاری در مازندران داریم که با تغییر کاربری‌های موجود ممکن است این رقم کاهش پیدا کرده باشد اما از این رقم نزدیک به ۱۵۰ هزار از این اراضی قابلیت تبدیل شدن به بستری برای کشت مکانیزه را دارد که متاسفانه در طی ۲۰ سال گذشته تنها کمتر از ۶۰ هزار هکتار از اراضی تجهیز و نوسازی شدن آن هم با الگوهای قدیمی است.
مومنی بیان کرد: ما باید کشت را به سمت مکانیزاسیون هدایت کنیم تا متکی به هزینه‌های بالای کارگری نباشیم و این نیازمند سرمایه‌گذاری خواهد بود.
نوساناتی ناهنجار در میزان تولید و نیاز برنج کشور
وی خاطرنشان کرد: در میزان تولید و نیاز به برنج کشور نوسانات زیادی وجود دارد اما با توجه به این موضوع که برنج دومین سبد غذایی مردم است و نمی‌توان به راحتی با آن شوخی کرد؛ باید گفت در یک سال کمبود برنج ۴۰۰ و ۵۰۰ هزار تن بوده که گاهی تا یک میلیون تن افزایش و تا ۳۰۰ هزار تومان هم کاهش پیدا کرده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران ادامه داد: این نوسانات موجب واردات بی‌رویه برنج در کشور می‌شود که در اکثر موارد میزان واردات ما یک و نیم تا ۲ برابر نیاز مردم است؛ تنها در سال گذشته یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار واردات برنج داشتیم که اگر همین رقم را دو سال متوالی صرف اصلاح زیرساخت‌ها و احداث آب بندان‌های مناسب برای ذخیره‌سازی آب می‌کردند قطعا از وارد کننده به صادرکننده برنج تبدیل می‌شدیم.
مومنی تصریح کرد: این واردات تنها به خاطر سودهای کلانی که برای یک عده خاص در بر دارد صورت می‌گیرد و ما باید بتوانیم یک بار برای همیشه جراحی را در زمینه کشاورزی اجرا کنیم.
وی یادآور شد: در مازندران نزدیک ۳ تا ۴ میلیارد متر مکعب جریان نابهنگام آب‌های پاییزی و زمستانی وجود دارد که به خاطر فاصله کوتاه بین کوه و دریا و عدم احداث آب بندان‌های مناسب و بهسازی آب بندان‌های موجود مستقیماً به دریا ریخته و از دسترس خارج می‌شود که اگر این حمایت صورت می‌گرفت حداقل یک تا یک و نیم میلیارد متر مکعب از این آب‌ها را ذخیره‌سازی می‌کردیم و امروز با مشکل کم‌آبی مواجه نبودیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران در پایان تاکید کرد: با احداث این آب‌بندان‌ها بحث اقتصادهای چند بعدی نیز مطرح می‌شود برای مثال می‌توانیم در این آب‌بندان‌ها شغل پرورش ماهی را گسترش داده و اقتصاد پویاتری را در کشور رقم بزنیم.
به گزارش قلم شمال؛ هرچند با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی در کشور و برخی منفعت طلبی‌ها، برخی از کشاورزان این اجازه را به خود می‌دهند که با وجود کم‌آبی در برخی مناطق همچنان به کشت دوم ادامه دهند، این در حالی است که تحقیقات ثابت کرده این نوع بهره‌گیری از زمین، توان اراضی کشاورزی را پایین آورده و در صورت کشت، مصرف آب چند برابر می‌شود و این امر تبعات بعدی به دنبال دارد.
اما در این میان بی‌توجهی مسئولان ذی‌ربط را نمی‌توان نادیده گرفت چراکه اهمیت موضوع برای استان مازندران در زمینه کشت برنج با توجه به اینکه بخش عمده مردم کشاورز هستند؛ بسیار حائز اهمیت است؛ در راستای تکمیل گزارش فوق در چندین تماس متوالی خواستار گفت‌وگویی با نماینده شهرستان‌های نور و محمودآباد در مجلس شورای اسلامی در خصوص وضعیت حاضر بودیم اما متاسفانه این مسئول پاسخ‌گو به خبرنگار قلم شمال نبوده‌اند.
