بهناز مقدس/ نبود بارندگی، استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی که میراث آیندگان است، عدم مدیریت صحیح و در نهایت عمل نکردن به شعار الگوی مصرف باعث شد تا ایران با چالش‌های بزرگ در حوزه آبی مواجه شود.
تداوم خشک‌سالی‌ها و بی‌تدبیری‌های مسئولان ذی‌ربط قطعا مسئله آبی کشور را با چالشی غیرقابل‌حل تبدیل خواهد کرد چراکه اگر هر چه زودتر مدیریت صحیح در مصرف آب اجرا نشود، شاید شاهد این باشیم که در آینده برخی استان‌ها قابلیت سکونت‌گاهی نداشته و مهاجرت‌های بین استانی در ایران ببینیم.
ایران در شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک قرار دارد
بابک مومنی دکترای علوم و مهندسی آب و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران در گفت‌وگو با قلم شمال از عدم مدیریت صحیح مصرف آب به‌عنوان منابع تجدیدپذیر می‌گوید: سال‌هاست که در شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک زندگی می‌کنیم که علت میزان متوسط بارندگی بلند مدت است؛ چیزی نزدیک به 240 میلی‌متر نزولات جوی داریم و با میزان تبخیر، در کشور ما بین 2 تا 5 برابر نزولات جوی خواهد بود.
وی افزود: بیش از 70 درصد از وسعت کشور ما میزان بارندگی کمتر از 200 میلی‌متر را دارا است و در شمال و غرب کشور عمده بارندگی‌ها را شاهد هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران تصریح کرد: از آغاز دهه 80 تاکنون کشور ما وارد یک دوره خشکسالی و ترسالی بلند مدت شده اما نمی‌توان به قاطع گفت که آیا در سال‌های آینده خشکسالی را پیش‌رو داریم چراکه این روند مانند سیل قابل پیشگیری خواهند بود.
مومنی با بیان اینکه چالش اساسی در کشور، بحران آب از نظر ورودی است که ما را در مصارف با مشکل روبه‌رو می‌کند، گفت: تا قبل از دهه 80 میزان کل منابع آب تجدیدپذیر و سطحی ما حدود 137 میلیارد متر مکعب بود؛ در دهه 90 به 110 میلیارد مکعب و بعد از آن نیز در سال‌های اخیر به زیر 100 میلیارد متر مکعب رسیده است.
وی با اشاره به اینکه اثر پدیده تغییر اقلیم در کاهش نزولات جوی بسیار جدی است و این روند در آینده ادامه خواهد داشت، بیان کرد: منابع تجدیدناپذیر ذخایر ما هستند که در روزهای بحرانی می‌توان از آن‌ها استفاده و بهره‌برداری کرد همانند منابع آب زیر زمینی که چیزی در حدود 500 میلیارد متر مکعب در دهه 80 کشور ما از آن برخوردار بود اما متاسفانه در سال 95 آمارها نشان می‌داد که حدود 135 میلیارد مترمکعب را مصرف کرده‌ایم.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران با تاکید بر اینکه چیزی که امانت نسل‌های آینده بوده در حال از بین رفتن است، افزود: در برابر کشورهایی که هم تراز ما بوده و شباهت اقلیمی با ایران دارند مانند لبنان؛ وخامت شرایط ما دو برابر است یعنی آب را مصرف کردیم اما تولیدی هم متناسب با انتظارات به‌وجود نیاوردیم.
مومنی خاطرنشان کرد: نرخ بهره‌وری در کشور ما چیزی حدود 2.7 دهم دلار در ازای هر متر مکعب آب مصرفی است و این عدد در کشورهای توسعه یافته تا 39 دلار درآمد از آن تولید می‌شود.
آب به‌عنوان کالای پول‌ساز شناخته شود
وی با بیان اینکه ما باید آب را به‌عنوان یک کالای پول‌سازی به رسمیت بشناسیم، ادامه داد: حکایت ما در مدیریت مصرف آب حکایت آن فردی است که ۲ برابر اندوخته خود را مصرف می‌کند یعنی تولید پایین اما مصرف بالا است و از منابع زیر زمینی اندوخته شده استفاده می‌کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران بیان کرد: استاندادهای جهانی در مورد آب‌های تجدیدپذیر می‌گوید که اگر کشوری 40 درصد منابع خود را استفاده می‌کند یعنی یک بهره‌وری پایدار از منابع خود دارد و این میزان مصرف اگر از 40 به 60 برسد، دامنه بحران شکل می‌گیرد و کشور از نظر مصرف آب دچار بحران می‌شود.
مومنی یادآور شد: کشور ایران چیزی در حدود 78 درصد از منابع آبی خود را مصرف می‌کند و این یک فاجعه محسوب می‌شود.
مسئله بحران آب یک مشکل اقتصادی نیست
وی با اشاره به اینکه مسئله بحران آب یک مشکل اقتصادی نیست، گفت: امروز در دنیا آب به‌عنوان یک کالای امنیتی مطرح بوده و چالش‌های آینده ما بر سر مسئله آب است.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران اظهار داشت: مسئله‌ای که امروز برای خوزستان به‌وجود آمد و تنش بین اقوام را شاهد هستیم که ممکن است در آینده دامن مازندران را بگیرد؛ چالش امنیتی بر سر مسئله آب است.
مومنی ادامه داد: خوزستان پر آب‌ترین استان کشور ما است چراکه دائمی‌ترین رودخانه‌ها همانند کارون در آن جریان دارد حال که با تنش رو به رو می‌شود بقیه کشور باید تکلیف خود را در مصرف بی‌رویه آب روشن کنند.
وی تصریح کرد: اگر مدیریت صحیح در مصرف آب در کشور اجرا نشود، شاید شاهد این باشیم که در آینده برخی استان‌ها همانند اصفهان قابلیت سکونت‌گاهی نداشته باشد.
دست‌اندازی به منابع آبی دیگر استان‌ها ممنوع !!
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران گفت: بحران آب در برخی از استان‌ها باعث شد به جای مدیریت درست به سمت دست‌اندازی به منابع آبی دیگر استان‌ها روند و این خود چالش‌های جدی به‌وجود خواهد آورد.
مومنی افزود: ما شعار اصلاح الگوی مصرف را داریم اما عمل ما به سمت مصرف بیشتر است به‌طور مثال آمار وزارت نیرو نشان می‌دهد که میزان مصرف آب در کشور بین 94 تا 96 لیتر به ازای هر نفر در شبانه‌روز است اما در حال حاضر در استان سمنان میزان این مصرف به‌عنوان یکی از پر بحران‌ترین از نظر برخورداری آب است؛ 204 لیتر است.
وی خاطرنشان کرد: برای اینکه در سمنان مدیریت مصرف آب را داشته باشیم باید این میزان مصرف کاهش پیدا کند اما به جای مدیریت صحیح و راهکار مناسب، به دنبال سد سازی‌ها و داشتن نان برای عده‌ای هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مازندران بیان کرد: یکی از علت‌های دیگر جدا از مصرف غلط و سیاست‌های نادرست؛ ساختار نامناسب برای مدیریت آب در ایران است.
مومنی در پایان گفت: گستردگی ماموریت‌ها در حوزه آب باعث ایجاد نشدن تعادلات لازم در مدیریت شد مانند ساخت سد البرز که به اتمام رسیده اما هنوز شبکه پایین دست آن ساخته نشد بنابراین آب باید به‌صورت حجمی به مدیریت این حوزه تحویل داده شود و فهم صرفه‌جویی به‌عنوان فرهنگ رواج یابد.
به گزارش قلم شمال؛ بحران کم آبی امروزه سطح زمین را فراگرفته، آسیب‌ها، بحران و تهدیدات جدی را برای مردم در کشور ایجاد کرد اما با وجود اینکه مسئله بسیار مهم و امنیتی استفاده از ذخایر زیر زمینی آب مطرح است؛ هیچ‌گونه مدیریتی در راستای استفاده صحیح و بهره‌وری مناسب از آب صورت نگرفت در صورتی‌که بحران آب ایران را می‌بلعد.
